Lab Akademi Deneyim ve Eğitim Merkezinden canlı olarak gerçekleştirilen bu yayınımızda laboratuvarların kalbinde yer alan, doğru ve güvenilir analitik sonuçların ilk ve en önemli bileşenlerinden birsi olan analitik terazileri anlattık. Uygulamalı olarak doğru terazi seçiminde dikkat edilmesi gerekenleri inceledik.
Bu canlı yayın Mettler Toledo Türkiye sponsorluğunda düzenlenmiştir. Eğer teraziler hakkında daha fazla bilgi almak istiyorsanız buraya tıklayınız.
Teraziler hassasiyetlerine göre 3 gruba ayrılır. Birinci grup semi mikro ve mikro teraziler, ikinci grup analitik ve hassas teraziler, üçüncü grup endüstriyel terazilerdir.
Laboratuvarlarda ihtiyaçlarımıza göre semin mikro veya mikro teraziler veya ikinci grupta yer alan ve analitik ve hassas terazileri yoğun olarak görüyoruz.
Bir analitik terazide markadan bağımsız bir şekilde bulunması gereken temel bileşenleri; rüzgâr siperliği, seviye göstergesi ve seviyeleme ayakları, bilgi ekranı, sıfırlama ve dara alma düğmeleri ve tartım kefesi olarak sayabiliriz.
Bunlarla birlikte, analitik çalışmalarımız için terazi seçerken dikkat etmemiz gereken bazı detaylar vardır. Bunlardan şöyle sıralayabiliriz;
- Tartım aralığı / maksimum tartım kapasitesi
- Okunabilirlik
- Terazi doğruluğu
- Tekrarlanabilirlik
- Doğrusallık
- En küçük tartım miktarı
- Çalışma sıcaklığı
- Doğruluk sınıfı
- Tartım kefesi
- Bilgisayar bağlantısı
- Terazi iç haznesi
- Terazi kabini
Doğru terazi seçimi analitik sonuçlarınınız tekrarlanabilirlik ve güvenilirlik değerlerini değiştirir. Bu ise kaliteye direkt etki eder. Bu nedenle kaliteyi sağlamak için doğru terazi seçimi çok önemlidir.
Doğru terazi seçimi proseslerin doğru risk analizi ile başlar. Laboratuvar uzmanlarının proseslerine olan hakimiyetleri ve yaptıkları risk analizleri burada önem taşır. Doğru terazi seçiminde sizlere yol gösterecek ve risk analizlerinizde kullanabileceğiniz bazı adımlar vardır. Bunları genel olarak 5 başlık altında inceleyebiliriz. Bu adımları sayacak olursak;
- Kapasitenin belirlenmesi
- En küçük net ağırlığın belirlenmesi
- Tartım doğruluğun belirlenmesi
- Tartım toleranslarının hesaplanması
- Doğru bileşenlere sahip terazinin seçimi
Gelin bunları detaylıca inceleyelim;
- Basamak olan kapasiteyi belirleme adımı ile başlayalım. Örneğin; laboratuvarda 1 kilogramlık bir formülasyon yapmak istediğimizi düşünelim. Bu formülasyon için ise 500 g daraya sahip bir tartım kabı kullanacağımızı kabul edelim. Bu durumda toplam ağırlığımız 1500 gram olacak. Bu şu anlama geliyor; bizim 1500 g bir tartım alabilecek kapasitede terazi ihtiyacımız var. Böylelikle ihtiyacımız olan tartım kapasitesinin 1500 gram olduğunu belirlemiş olduk.
- Basamak ise minimum tartım miktarının belirlenmesi basamağıdır. Bu basamakta formülasyonda yer alan en az tartım miktarına odaklanmamız gerekir. Formülasyonumuzda %0.2 oranında kullanılan parfüm olduğunu düşünelim ve bununda en az tartım miktarına sahip olan tartım olduğunu kabul edelim. Böylece %0,2 veya 1000 g’da 2 gram olarak tartılacak parfümün minimum tartım değerine sahip olduğunu ve minimum tartım ihtiyacımızın 2 g olacağını söyleyebiliriz. Böylelikle minimum tartım miktarımızı da belirlemiş olduk.
- Adım ise kritik olan tartım doğruluğunun belirlenmesi adımı. Burada ihtiyacınız olan tartım doğruluğunu belirlememiz gerekiyor. Terazi listeleri genellikle %1 tartım doğruluğuna göre oluşturulmuş minimum tartım miktarlarını verir ve diğer tartım doğruluğu değerleri için çeşitli düzeltme faktörleri sunar. Biz böylelikle hangi tartım doğruluğu için hangi teraziyi seçmemiz gerektiğini belirleyebiliriz. Eğer tartım doğruluğumuz değişirse terazilerin minimum tartım miktarları da değişecektir. Bu nedenle prosesinizin ihtiyaç duyduğu tartım doğruluğunu net bir şekilde belirlemelisiniz.
Ayrıca minimum tartım değeri yaşayan bir değerdir. Yani sürekli değişir. Yeni bir minimum tartım değeri belirleme işleminde bir önceki yıl aldığınız değeri bir sonraki yıl alamayabilirsiniz. Her yıl yapılan kalibrasyonlar ile bu değer değişiklik gösterir ve bu yeni değere göre sertifikalandırılır.
Minimum tartım değeriniz değişir çünkü bu değer sadece tartım doğruluğu ile ilgili değil terazinin ortam koşulları ile de alakalıdır. Ortam koşulları çok iyi ise minimum tartım değeriniz de o kadar iyi olur. Ama değilse bu değer yukarı yönlü artma eğilimindedir.
- Basamak olan tartım toleransı ise kalite sistemler ve düzenlemeleri ile belirlenir. GMP, USP 41, ISO, EP gibi farmakopiler tartım toleransından bahseder. Referans kılavuzlarınıza göre tartım toleransınızı belirlemelisiniz.
- Son basamak ise doğru terazinin seçimi. Bu saydığımız ilk 4 madde ile birlikte okunabilirlik, bilgisayar yazılım entegrasyonu, kefe şekli, statik yük giderme ihtiyacınız gibi diğer parametreleri de belirleyip doğru teraziye karar verebilirsiniz.
Peki terazi alım proseslerinizde bu süreçlerin doğru yönetilmesi size ne kazandırır?
- Terazilerin proses ihtiyaçlarına göre uygun seçilmesi tartım güvenliğinizi arttırır.
- Optimum performans doğruluğu maliyetlerinizi azaltır.
- Gereksiz veya yanlış yatırım riskini ortadan kaldırırsınız.
- Analistleriniz için daha kullanıcı dostu terazileri seçme imkânı sunar.
- Ve tüm bunlar sonuç olarak kalitenin artmasını sağlar.
Doğru analizler doğru terazi seçimi ile başlar. Ön analitik evrede terazi proseslerinden gelen hata toplam hatanın içerisinde çok yüksek bir paya sahiptir. Bu hatayı azaltmanın yolu ise doğru proses için doğru teraziyi seçmekten geçer. Doğru tartım güvenilir sonuçları, güveniliri sonuçlar ise kaliteyi sağlar.