Calmette ve Guerin insana zararsız ancak onu tuberküloz (TB)’ye karşı aşılayıp koruyabilen bir aşı haline getirmiş olduğu mikroba BCG aşısı ismini uygun bulmuştur. BCG aşısı insan soyunda kullanılan canlılığı azaltılmış ilk aşıdır. M. bovis suşunun patates, gliserin ve sığır safrası içeren besi yerinde çok defa pasajlanarak virulans özelliğini kaybettiği belirlenmiştir. BCG’nin ilk kullanımı Fransa’da çocuklara ağız yoluyla immünite sağlamak amacıyla uygulanmıştır (Koç 2014).
BCG aşısı, virulan basilinin meydana getirmiş olduğu enfeksiyona benzer şekilde olup, T lenfositlerini ve makrofajları aktif hale getirerek TB’ye karşı savunmada bağışıklık yanıt mekanizmasını geliştirmektedir. BCG aşısının ilk defa kullanılan M. bovis suşundan üretilmiş olan Pasteur kökeni kaynak kökenidir. Bu aşının üretilen kültürlere ve tekniklere göre bağışıklık yanıtı değişiklikler göstermektedir (Smith 2003).
Bazı BCG kaynakları güçlü (Pasteur 1173P2) bazı BCG kaynakları zayıf (Glaxo 1077) olarak adlandırılmıştır. Güçlü olanın immün yanıtı daha kuvvetli ve daha güçlü bir gecikmiş tip hipersensivite göstermekle birlikte daha iyi koruma sağlamaktadır (Stenger et al. 1998).
BCG aşısı insanlar da %80 aralığında etkinlik göstermektedir. Aşının en önemli faydası, çocuklarda TB menenjit ve yaygın hastalığa karşı %75-86 koruyucu etkisinin olmasıdır. Bu koruyuculuk, aşılanan kişinin bağışıklık durumu, genetiği, beslenmesi, aşılama yapılmadan önce mikobakteriler ile enfekte olup olmamasına ve aşıda kullanılan BCG suşunun güçlülüğüne bağlıdır (Brewer and Colditz 1995).
TB’den korunmada BCG aşılama tüm dünyada kabul görmüştür fakat koruyuculuğunun düşük seviyede olduğu da bilinmektedir. Bu nedenle BCG yerine geçebilecek aşı çalışmaları; çocuklarda şiddetli TB riskini azaltmalı, dünya genelinde en yaygın şekilde olan yetişkin akciğer TB’ye karşı değişken korumayı düzeltmeli ve HIV pozitif çocuk hastalarda BCG’ nin geniş yelpazeli olan hastalık riskini azaltmalıdır (Da Costa et al. 2014).
Yeni aşı çalışmaları değerlendirilecek olursak, genetik olarak modifiye olan BCG, proteinlerin antijenlerine karşı rekombinant subunit aşılar, mukozal aşılar, konjuge karbonhidrat aşılar ve bunun yanı sıra tedavi amaçlı aşılar olarak literatürlerde görülmektedir (Junqueira-Kipnis et al. 2014).
Yeni TB aşısı geliştirme çalışmalarında hali hazırda var olan BCG’yi iyileştirmek ya da BCG yerine birkaç alternatif geliştirilmiştir. Bu aşılardan biri özgül ve güvenli olduğu varsayılan alt birim protein aşılarıdır. Bu aşıların geliştirilmesi için yapılan çalışmaların çok önemli olduğu bildirilmektedir. Bu aşılar uygun olan bağışıklık geliştirebilmeleri için seçici bağışıklık epitoplarına sahip olmalıdırlar (Soares et al. 2013).
Subunit protein aşılar, canlı ya da inaktive edilmiş mikroorganizmalardan oluşan aşılar ile beraber kıyaslandığında tam anlamıyla bir immün yanıtı aktif hale getiremezler. Bundan dolayı aşı formulasyonuna adjuvanlar eklenmesi tavsiye edilmektedir. Araştırmacılar, bağışıklık tepkisini daha güçlü hale getirmek için bu etkiye sahip interlökinler, lipoprotein, lipit ve bağışıklığı aktif hale getiren peptitler gibi moleküllerle beraber aşıların bağışıklık epitoplarını kaynaştırarak aşıların güçlülüğünü değerlendirmişlerdir. Adjuvan moleküllerle subunit proteinlerin füzyon aşıları kendi başına ya da canlı vektörlerle beraber güçlülüğü araştırılmaktadır. Sınırlı ölçüdeki çalışmalara karşın, M. tuberculosis epitopları ile adjuvanların moleküler füzyonu, yeni aşı geliştirmede önemli bir alandır (Junqueira-Kipnis et al. 2014).
Yakın zamandaki çalışmalarda, rekombinant füzyon proteini ve sağlanan korunmanın BCG ile benzer olduğu raporlarda belirtilmiştir (Soares et al. 2013)
Fatih KARABULUT
Kaynaklar;
- Koç, A. N. 2014. BCG Aşısı ve Yerine Gelecek Yeni Yaklaşımlar.
- Smith, I. 2003. Mycobacterium tuberculosis pathogenesis and molecular determinants of virulence, Clinical Microbiology Reviews, 16 (3), 463.
- Stenger, S., Hanson, DA., and Teitelbaum, R. 1998. An antimicrobial activity of cytolytic T cells mediated by granulysin. Science; 282:121-5.
- Brewer, TF., and Colditz, GA. 1995. Relationship between bacille Calmette-Guérin (BCG) strains and the efficacy of BCG vaccine in the prevention of tuberculosis. Clin Infect Dis; 20:126-35.
- da Costa, A.C., Costa-Júnior Ade, O., and de Oliveira, F.M. 2014. A new recombinant BCG vaccine induces specific Th17 and Th1 effector cells with higher protective efficacy against tuberculosis. PLoS One; 9:e112848.
- Junqueira-Kipnis, AP., Marques, LM., and Kipnis, A. 2014. Role of fused Mycobacterium tuberculosis immunogens and adjuvants in modern tuberculosis vaccines. Front Immunol; 5:188.
- Soares, AP., Kwong Chung, CK., and Choice, T. 2013. Longitudinal changes in CD4(+) T-cell memory responses induced by BCG vaccination of newborns. J Infect Dis; 207: 1084-94.