Laboratuvar kuralları oluşma ihtimali olan kazaların önlenmesi için hayati öneme sahiptir. Bu yazımızda laboratuvar güvenliğinizi geliştirecek en yaygın güvenlik gereksinimlerini inceledik.
Hiç kuşkusuz laboratuvar güvenliğinin etkili olabilmesi için güvenlik kurallarının uygulanması gerekir. Bu nedenle güvenli bir laboratuvar ortamı için etkili bir laboratuvar yönetimi de önemlidir. Bunların yanı sıra güvenlik işaretçilerinin varlığı ve bu sembollerin ne işe yaradıklarının bilinmesi de önem taşımaktadır.
Aşağıda verilen genel kurallar neredeyse tüm laboratuvarlarda uyulması gerekli ortak kurallardır. Laboratuvarın niteliğine göre değişiklik göstermekle birlikte bu kurallar temel teşkil eder. Bu nedenle güvenlik politikalarına dahil edilmelidirler. Sıraladığımız genel kurallara laboratuvarınıza uygun özel kurallarda ilave ederek güvenlik politikanızı oluşturabilirsiniz.
Genel Laboratuvar Kuralları;
1- Tüm yangın alarm ve güvenlik işaretlerini okuduğunuzdan ve bir kaza veya acil durumunda talimatları izlediğinizden emin olun.
2- Tesisinizin tahliye prosedürlerini eksiksiz bildiğinizden emin olun.
3- Laboratuvarınızın güvenlik donanımının – ilk yardım çantası (kitleri), yangın söndürücüler, göz yıkama istasyonları ve güvenlik duşları dahil – nerede bulunduğunu ve nasıl doğru şekilde kullanılacağını bildiğinizden emin olun.
4- Acil durumlarda yardım almak için acil telefon numaralarını bilin. Bu numaraları telefonların bulunduğu ortamlara uygun şekilde yerleştirin.
5- Laboratuvar alanları niteliğine uygun işaretçilerle işararetlenmelidir. Kansorejenler, radyoizotoplar, biyolojik tehlikeler ve lazerleri içeren laboratuvar alanları uygun uyarı işaretleri ile işaretlenmelidir. Bunlar herkesin farkedeceği ve görebileceği yerlerde olmalı, göz hizasının üstüne veya bel hizasının çok altına yerleştirilmemelidir.
6- Açık alevler, uzman bir amirden izin almadığınız sürece hiçbir zaman laboratuvarda kullanılmamalıdır.
7- Laboratuvarınızın acil çıkışlarının ve yangın alarmlarının nerede bulunduğunu bilin ve uygun işaretçilerle gösterildiklerinden emin olun.
8- Tüm yangın sprinkler kafalarının etrafı daima standartlara uygun bir çapta açık tutulmalıdır.
9- Bir yangın tatbikatı varsa tüm elektrikli ekipmanı, açık kapları, kimyasal şişeleri vb. kapattığınızdan emin olun.
10- Hiçbir zaman amiriniz tarafından onaylanmamış ve eğitimini almadığınız laboratuvar ekipmanlarını kullanmayın.
11- Havalandırma laboratuvar ortamlarında hem çalışan hem de analiz güvenliği açısından oldukça önemlidir. Daima düzgün havalandırılmış alanlarda çalışın.
12- Laboratuvarda çalışırken sakız çiğnemeyin, bir şeyler içmeyin veya yemeyin.
13- Laboratuvar cam malzemelerini veya diğer kapları asla yiyecek veya içecek kapları olarak kullanmayın.
14- Cam malzemeler her kullanımdan ve yıkamadan sonra çatlaklara ve kırıklara karşı kontrol edilmelidir. Hasarlı cam eşyayı laboratuvar yöneticinize bildirerek uygun şekilde imha edilmesini sağlayın.
15- Devam eden bir deneyi başında uzman bir gözlemci olmadan asla terk etmeyin.
16- Bir alet veya ekipman parçası kullanım sırasında arızalanırsa veya düzgün çalışmıyorsa doğru şekilde ve açıklayıcı olan “Kullanım Dışı” etiketini yapıştırarak sorunu hemen bir teknisyene bildirin. Yetkiniz dahilinde olmayan bir ekipman problemini asla kendi başınıza onarmaya çalışmayın.
17- Laboratuvarı terk eden son kişi sizseniz, tüm kapıları kilitlediğinizden, gereksiz tüm ışıkları söndürdüğünüzden, kullanılmayan gaz hatlarını ve tüm ateşleme kaynaklarını kapattığınızdan emin olun.
18- Laboratuvarda asla tek başınıza çalışmayın. Tek başınıza çalışmanın çok gerekli olduğu durumlarda istisnai olarak; hareket sensörü, belirli aralıklarla güvenlik personelinin kontrolü ve onayı veya laboratuvarda bulunan kontrol butonlarına basılması gibi uygun güvenlik prosedürleri ile çalışın. Bu yöntemleri kullanmanız durumunda dahi tek başınıza çalışma işlemini uzun çalışma sürelerinde yapmayın.
19- Göz seviyesinin üstüne herhangi bir cam eşya, sıvı veya katı kimyasal, analiz kiti veya başka türde cihazları asla kaldırmayın.
20- Hiçbir gerekçe ile kimyasalları koklamayın veya tatmayın.
21- Ağız yoluyla pipetleme yapmayın. Çözelti üzerinde bulunan gaz fazına geçmiş kimyasalın solunması yoluyla size zarar verir. Ayrıca çözeltinin yutulma riski çok yüksektir. Bu işlemden kesinlikle kaçınmalısınız.
22- Laboratuvar atıklarını atmak için her zaman uygun prosedürleri uyguladığınızdan emin olun.
23- Laboratuvarda gerçekleşen kazaların raporlanması düzeltici-önleyici faaliyetlerin alınması açısından oldukça önemlidir. Olay küçük veya önemsiz görünse bile, tüm yaralanmaları, dökülmeleri, sıçramaları, kazaları, bozuk ekipmanı ve kırık-çatlak camları/cam malzemeleri hemen bildirin.
24- Oluşan bir yaralanma durumunda hızlı müdahale amacıyla olabildiğince yüksek sesle yardım isteyin.
25- Gözlerinize veya cildinize kimyasal madde sıçraması durumunda, etkilenen bölgeyi/bölgeleri en az 20 dakika boyunca akan suyla yıkayın. Ardından dökülen çözeltinin yıkama prosedürünü uygulayarak zaman kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna müracaat edin.
26- Laboratuvarda herhangi bir emniyetsiz koşul olduğunu fark ederseniz, amirinize en kısa zamanda bildirin.
27- Katı ve sıvı kimyasalları ve standart çözeltileri uygun depolama koşullarına göre depolayın. Çalışmalar bittiğinde tüm kimyasalları ve çözeltileri ilgili yerine kaldırın. Çalışma tezgahlarında hiçbir şekilde çalışma süresi dışında kimyasal bulundurmayın.
28- Sıvı atıkları lavabolara dökmeyin ve kimyasal içeriklerine uygun şekilde depolayın. Asit ve baz atık çözeltilerini kesinlikle karıştırmayın. Ayrıca oda ısısında çok hızlı buharlaşan atık çözeltileri ağzı çok sıkı kaplarda uzun süre bekletmeyin ve cam kaplarda saklamayın. Sıvı atıklar daima laboratuvarın dışında yasal prosedürlere uygun depolama alanlarında ve iyi havalandırılmış ortamlarda saklanmalıdır. Tüm bu kurallara uyulduğundan emin olun.
29- Günlük laboratuvar temizliğinin prosedürlere uygun yapıldığından emin olun.
30- Cihaz bakım ve kalibrasyonların zamanında ve eksiksiz yapılmasını ve takibini sağlayın.
31- Kişisel koruyucu ekipmanlarınızın yeterli ve doğru seçildiğinden emin olun. Her çalışmada kesinlikle çalışmanın niteliğine uygun kişisel koruyucu ekipman kullanın. Koruyucu ekipmanların yetersiz olduğunu düşündüğünüz durumlarda çalışmayı durdurun ve amirinizden yeterli ekipmanı temin etmesini talep edin.
32- Saçlarınız uzun ise bir lastik ile saçlarınızı toplayın.
33- Sıvı çözelti karışımlarını daima çeker ocak altında hazırlayın ve çeker ocak sisteminin yeterli çalıştığından emin olun.
34- Tüm laboratuvar yardımcı cihazlarının periyodik bakımlarının zamanında, yeterli ve doğru yapıldığından emin olun.
Orhan ÇAKAN
Yük. Kimyager
Kaynaklar;
1-uft.org
2-labmanager.com
3-nobel.scas.bcit.ca
4-ocw.metu.edu.tr