Günümüzde, laboratuvarlar bilimsel keşiflerin ve teknolojik gelişmelerin kalbinde yer almaktadır. Ancak, geleneksel laboratuvar yönetimi modelleri günümüz dünyasında verimlilik ve etkinlik konularında eksik kalmaktadır. İşte tam da bu noktada, yalın laboratuvar yaklaşımı devreye giriyor. Günümüz dünyasına uygun, daha etkin, verimli ve sürdürülebilir laboratuvarlar için bu yazımızda “Laboratuvarda Yalın Yaklaşımı” konusuna odaklandık.
Yalın Yaklaşım Nedir?
Öncelikle yalın laboratuvarın temellerini oluşturan “Yalın Yaklaşımı” kavramını inceleyelim. Yalın yaklaşım, bir işletmenin veya sürecin, değer üretmeyen faaliyetleri azaltarak ve kaynakları verimli kullanarak müşteri değerini en üst düzeye çıkarmaya odaklanan bir yönetim felsefesidir. Yalın, sürekli iyileştirme ve katılımcı kültür gibi prensipleri içerir.
Bunlarla bilirlikte, müşteride değer oluşturmayan tüm süreçlerin belirlenmesi ve ortadan kaldırılmasını hedefler. Bunun için şöyle bir örnek verebiliriz; bir kalem satın almak isteyen müşteri kalemde aradığı kriterler olarak renk, uç kalınlığı, mürekkep rengi, mürekkep kalıcılığı, kalemin el ile olan uyumu gibi parametreleri dikkate alır. Ancak müşteri için bu kalemin sağlık açısından güvenli olup olmadığını belgelediğiniz süreçte yaptığınız analizlerdeki analiz tekrarları hiçbir değer oluşturmaz. Yani müşteri burada yaptığınız analiz tekrarlarını bilmez. Bu analiz tekrarı sizin üretim maliyetlerinizi artırır ve siz bu artışı o partide üretilen kalemin piyasa değerine yansıtamazsınız. İşte süreçte görünmeyen bu maliyet, müşteri nezdinde hiçbir değer oluşturmazken üretici açısından maliyet artışlarına ve zarara yol açar. Yalın yaklaşımı bu proseste meydana gelen analiz tekrarlarını tespit etmek ve bunu en aza indirgemek için yöntemler sunar.
Yalın Laboratuvar Nedir?
Yalın laboratuvar, üretim endüstrisinde Toyota’dan ödünç alınan bir felsefe olan “yalın üretim” ilkesine dayanan bir yaklaşımdır. Yalın laboratuvar, laboratuvar süreçlerini optimize etmek, analiz tekrarlarını azaltmak, sarf ve kimyasal girdilerini azaltmak, zaman israfını ortadan kaldırmak, atıkları azaltmak, verimliliği artırmak ve sonuçta laboratuvar çalışmalarının hızını ve kalitesini artırmak için tasarlanmıştır.
Yalın Laboratuvar Uygulamaları Neden Önemlidir?
Yalın laboratuvar uygulamaları; kalite kontrol analizleri, araştırma ve geliştirme çalışmaları, akademik araştırmalar ve keşif süreçlerinde bir dizi fayda sağlar:
1. Atık Azaltma: Yalın prensipler, laboratuvar süreçlerindeki atıkları belirleyerek ve ortadan kaldırarak kaynakların daha etkin kullanılmasını sağlar. Bu aynı zamanda sürdürülebilirlik ve karbon ayak izinizin azaltılması hedeflerinize katkı sunar.
2. Verimlilik Artışı: Yalın laboratuvar yaklaşımı, süreçlerin optimize edilmesi ve iyileştirilmesi yoluyla laboratuvar verimliliğini artırır. Artık zamanların belirlenmesi ile daha kısa sürede daha çok numune ile çalışma imkânı sunar. Ayrıca analistlerin birim zamanda yaptığı iş hacmini de böylelikle artırmış olur.
3. Hızlı Yanıt: Yalın prensipler, süreçlerin daha hızlı ve esnek hale getirilmesini sağlayarak laboratuvarların daha hızlı yanıt vermesine imkân tanır. Böylelikle anlık olarak verilen reaksiyonlar daha sorunsuz ve hızlı ilerleyen bir prosesler oluşturulabilir.
5. Çifte Testlerde Azalma: Daha iyi yönetilen süreçler ve çalışan farkındalığı çifte testlerin azaltılmasına katkıda bulunur. Böylelikle görünmeyen maliyetler azaltılmış ve kalite artırılmış olur.
4. Kalite Yükseltme: Atıkların azaltılması ve süreçlerin optimize edilmesi, laboratuvar sonuçlarının güvenilirliğini artırır ve süreçlerdeki israfı azaltır. Daha güvenilir sonuçlar ve israfın azalması ise kaliteyi artırır.
Yalın Laboratuvar Nasıl Oluşturulur?
Temelde yöntemler benzer olsa da birçok laboratuvar kendi kalite kültürüne ve insan profiline göre yalın laboratuvar oluşturmada farklı yöntemler izleyebilir. Genel bir prosedür olarak yalın laboratuvar oluşturmak için aşağıdaki adımlar takip edilebilir:
1. Değer Akışı Haritalaması: Laboratuvar süreçlerinin adım adım haritalanması ve atık noktalarının belirlenmesi yöntemidir. Burada analiz protokolleri ve diğer tüm çalışma talimatları uzmanlar tarafından adım adım uygulanarak gereksiz noktalar tespit edilir. Örneğin; bu aşamada, gereksiz bir tekrar, bir seyreltme prosedüründeki ara basamağın kaldırılması, karıştırma süresinin veya santrifüj süresinin kısaltılması gibi parametreler optimize edilebilir.
2. Atık Azaltma: Atık noktalarının ortadan kaldırılması veya azaltılması için çözümler geliştirme yöntemidir. Yine talimatlar gözden geçirilerek süreçlerdeki basamaklarda atık noktalar nerelerdir? nerelerde tasarruf sağlanabilir? hangi proseslerde girdi miktarları azaltılabilir? gibi sorularla girdi ve dolayısıyla çıktı miktarları azaltılmaya çalışılır.
3. Esneklik ve İyileştirme: Süreçlerin daha esnek hale getirilmesi ve sürekli iyileştirme kültürünün benimsenmesi adımıdır. Süreçlerde analistlerin daha rahat çalışabileceği, kararlar alabileceği ve analiz güvenliğini daha rahat sağlayabileceği prosesler tasarlanır. Gerekli prosesler iyileştirilir ve daha güncel hale getirilir. Bazı proseslere analizin ve sistemin elverdiği ölçüde inisiyatif alabilme yeteneği kazandırılır.
4. Eğitim ve Katılım: Çalışanların yalın prensipleri anlaması ve süreçlere aktif katılımı teşvik edilir. Bu adım bundan önceki tüm adımların sağlıklı işleyebilmesi için oldukça önemlidir. Sürekli öğrenme ve sürekli iyileştirme yaklaşımı ile çalışanlar ve proses daima en iyiye doğru yönlendirilir. Ayrıca tüm çalışanların aktif katılımını sağlayan bir sistem tasarlanmalıdır.
Sonuç olarak; yalın laboratuvar yaklaşımı rutin analiz, araştırma ve geliştirme laboratuvarları başta olmak üzere bilimsel araştırma ve keşif süreçlerinde verimliliği, hızı ve kaliteyi artırmak için güçlü bir araçtır. Laboratuvarlar, yalın prensipleri benimseyerek daha etkin ve rekabetçi hale gelebilirler, böylece bilimsel keşiflerin önündeki engelleri azaltarak daha büyük bir başarı elde edebilirler. Bunlarla birlikte daha sürdürülebilir laboratuvarlar oluşturulabilir.