Çalışma için en uygun ve güvenli prosesi ve ekipmanı seçilmelidir (çeker ocak içinde çalışmak vb.)
Olası tehlikeler belirlenmeli ve gerekli güvenlik önlemleri alınmalıdır,
Kimyasal maddelere uygun taşıma/saklama/depolama koşulları sağlanmalıdır,
Çözelti etiketleri doğru, eksiksiz ve okunaklı olmalıdır,
Çözelti hazırlama ve seyreltme kurallarına uyulmalıdır,
Kimyasal madde tehlikenin hem insana hem de çevreye zarar verebilecekleri bilinmeli ve atık poresedürlerine uyulmalıdır,
Mümkünse tehlikeli işlemlerde tek başına çalışılmamalıdır,
Cam malzeme kullanmadan önce kontrol edilerek, kırık ve çatlak olmadığından emin olunmalıdır,
Cam malzemeler düz bir yüzeye konulmalı ve kullanırken çok fazla kuvvet uygulanmamalıdır,
Deney düzeneği hazırlanırken bağlantıların sağlam ve sızdırmaz olduğunun kontrolü yapılmalıdır,
Damıtma işlemlerinde kuruluğa kadar ısıtma yapılmamalıdır,
Analitik cihazlar prosedürlerine uygun kullanılmalı ve eğitimsiz çalışanlar kullanmamalı,
Basınçlı sistemlerle çalışırken silikon vakum hortumları kullanılmalıdır,
Boşaltılan tüplere mutlaka “boş” etiketi asılmalıdır,
Otoklav gibi basınçlı kaplar; basıncı düşürülmeden açılmamalıdır,
Toksik ve tahriş edici gazlar çeker ocak içerisine verilmemeli, uygun bir ortamda absorplanmalıdır,
(Örneğin fosgen gazı, sodyum hidroksit çözeltisi içinde absorplanabilir),
Gaz tüpler mümkünse laboratuvarlarda bulundurulmamalı, dışarda muhafaza edilerek borularla laboratuvara taşınmalıdır. Tüplerin asansörle taşınması sırasında insanlar bindirilmemelidir,
Kimyasal Maddelerin Taşınması;
Taşıma tek kişi ile yapılmamalıdır,
Taşıma yalnızca mesai saatlerinde yapılmalıdır,
Taşıma sırasında (özellikle asansörde) tehlikeli maddelerin ağzı açık bırakılmamalıdır,
Tehlikeli madde ve malzemeler koridorlarda bırakılmamalıdır,
Taşıma bina içinde ise bu amaç için tasarlanmış bir el arabası kullanılmalıdır,
Taşıma sırasında sıçrama ve kırılma olasılığı göz önünde bulundurularak uygun KKD’ler kullanılmalıdır,
Aşırı toksik kimyasal maddelere özel paketleme yapılarak taşınması sırasındaki güvenlik sağlanmalıdır,
Gaz silindirleri üzerlerinde regülatör varken kesinlikle hareket ettirilmemeli, vana kapağının
güvenli bir şekilde üzerinde olduğuna emin olunmalıdır.
Kokulu kimyasal maddeler (merkaptanlar vb.) taşınırken özel paketleme önlemleri alınmalıdır,
Kimyasal madde dökülme kitleri olası kazalara karşı hazır bulundurulmalıdır,
Kimyasal Maddelerin Depolanması;
Gereğinden fazla kimyasal madde satın alınmamalı, envanter oluşturulmalı.
Satın alırken daha az tehlikeli olan kimyasal madde tercih edilmelidir
Kimyasal maddelerin doğrudan güneş ışığına maruz bırakılmamalıdır,
Kimyasal maddeler kullanılmadan önce SDS’leri incelenmeli ve bilgi edinilmelidir, SDS’lerde belirtilen saklama koşullarına uygun depolama yapılmalıdır,
SDS’ler herkesin kolayca ulaşabileceği yerlerde bulunmalıdır,
Kimyasal maddeler doğru etiketlenmiş olmalı ve açılma tarihleri kaydedilmelidir,
Tehlikeli kimyasal maddeler özellikle sıvıların göz seviyesinden yüksek raflara yerleştirilmemelidir,
Kimyasal maddelerin geçici olarak dahi olsa zeminde depolanmamalıdır,
Güçlü asitler, uygun özel dolaplarda, diğer kimyasal maddelerden ayrı olarak depolanmalıdır,
Çeker ocakların içi, kimyasal madde deposu olarak kullanılmamalıdır,
Kimyasal maddelerin depolandığı odanın uygun bir havalandırma sistemine sahip olması sağlanmalıdır,
Uygun yangın söndürücü ve uyarı işaretlerinin bulunması gereklidir.
Sigara içilmemeli, çakmak veya kibrit çakılmamalı
Aydınlatma iyi seviyede olmalı
Kimyasal depolarına giriş çıkış kontrollü ve sınırlandırılmış olmalı
Ortam sıcaklığı uygun olmalı ve kontrol edilmeli
Çöpler laboratuvar ortamlarında biriktirilmemelidir.
I. Reaktifler, yanıcı maddelerden ayrılmış olmalı,
II. Asitler, bazlardan ayrılmış olmalı,
III. Aşındırıcılar, yanıcılardan ayrılmış olmalı,
IV. Oksitleyiciler, tüm kimyasal maddelerden ayrılmış olmalı,
V. Çoğu aşındırıcılar, suya karşı reaktiftir,
VI. Çoğu organik reaktifler, inorganik reaktiflerden ayrılmış olmalı (metaller).
Yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı kimyasallar yangına dayanıklı kimyasal madde dolaplarında saklanmalıdır. Havalandırma sisteminden bağımsız egzozu çatıya ve güvenli bir noktaya kadar çıkan bir vakum hattına bağlı olmalıdır ve sürekli çalışır konumda tutulmalıdır.
Yangın dayanım dolaplarının kapakları açık bırakılmamalıdır.
Dökülmelere karşı derin tepsiler içermelidir.
Kimyasallar geçimlilik kurallarına uygun depolanmalıdır.
Asit ve bazlar özel asit-baz dolaplarında saklanmalıdır.
Bu dolaplar asit ve baz çözeltilerine dayanıklı polipropilen malzemeden üretilmiştir.
Dökülmelere karşı raflar polipropilen kaplar içermelidir.
Kimyasal maddelerin geçimliklerine göre gruplandırılmasına yönelik bir depolama modeli için bir örnek aşağıdaki görselde verilmiştir.
Kaynaklar;
1.TC Sağlık Bakanlığı Laboratuvar Güvenliği El Kitabı
2.https://www.ktu.edu.tr/dosyalar/oem_5968a.pdf
3.http://isg.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/sites/160/2020/01/Laboratuvarlarda-%C4%B0SG.pdf
4.http://www.turkbiyokimyadernegi.org.tr/upload/48/Dosyalar/tmp/201837161633.pdf