Kimya Laboratuvarlarında Güvenlik Seviyeleri (KGS)
Mikrobiyoloji laboratuvarlarını sınıflandırmak amacıyla kullanılan Biyogüvenlik Seviyeleri (BGS) sınıflandırmasında olduğu gibi kimya laboratuvarlarında da seviyeleme kullanılır. Bu seviyeleme, yapılan risk değerlendirmesine göre belirlenir ve temel olarak aşağıdaki bilgilerin ışığında yapılır.
Kimyasal maddelere ait kimlik ve GHS bilgileri,
Kullanılan kimyasal maddelerin miktarları ve konsantrasyonları,
Muhtemel kimyasal madde reaksiyonları,
Araştırma süreçleri ve laboratuvar faaliyetleri,
Olası acil durum senaryoları,
Güvenlik uzmanların görüşü ile laboratuvar yöneticisinin mesleki deneyimi,
Kimya laboratuvarların güvelik seviyeleri, çalışılan kimyasal maddelerin miktarına ve özelliklerine göre dörde ayrılır.
Kimyasal Güvenlik Seviyesi 1;
KGS 1 grubuna giren laboratuvarlar; fiziksel veya sağlık açısından minimum tehlikesi olan kimyasal maddelerin bulunabileceği, derişik asitlerin ya da bazların toksik, karsinojen veya teratojen kimyasal maddelerin bulunmadığı laboratuvarlardır.
Bu laboratuvarlarda alevlenebilir sıvıların miktarı 4 L’den azdır.
KGS 1 laboratuvarları çeker ocak veya özel bir havalandırma sistemi gerektirmez.
Hazır kitlerle çalışan ya da GHL’ye göre tehlikeli olan kimyasal maddelerin miktarının en fazla 500 mL olduğu araştırma laboratuvarları, lazer laboratuvarları, mikroskopi odaları bu gruba örnek verilebilir.
Kimyasal Güvenlik Seviyesi 2;
KGS 2 grubuna giren laboratuvarlar; fiziksel veya sağlık açısından düşük miktarda tehlikesi olan kimyasal maddelerin bulunabileceği, derişik/güçlü asitlerin ya da bazların miktarının 1 L’den fazla olmadığı, toksik veya yüksek tehlike özellikleri olmayan, olsa dahi sınırlı miktarda olan laboratuvarlardır.
Bu laboratuvarlarda depolanan alevlenebilir sıvıların miktarı 40 L’den azdır.
Böyle laboratuvarda çeker ocak gerekebilir. Lisans düzeyinde öğretim veren kimya ve biyokimya laboratuvarları, standart biyomedikal laboratuvarları bu sınıfa örnek verilebilir.
Kimyasal Güvenlik Seviyesi 3;
KGS 3 grubuna giren laboratuvarlar; orta seviyede kimyasal veya fiziksel tehlikesi bulunan laboratuvarlardır.
Bu laboratuvarlar derişik asitler, bazlar, toksik kimyasal maddeler, diğer çok tehlikeli kimyasal maddeler veya kriyojenik sıvılarla çalışılan laboratuvarlardır.
Bu grup laboratuvarlarda karsinojenler veya üreme toksinleri de kullanılır. Aşındırıcı, yanıcı ya da sıkıştırılmış toksik gazlar uygun kabin veya çeker ocaklarda bulunur. 40 L’den daha büyük hacimlerde yanıcı sıvıların depolandığı laboratuvarlardır.
Bu laboratuvarlar, çeker ocaklar veya lokal tahliyenin gerekli olduğu laboratuvarlardır.
Bazıları hava veya suya reaktif kimyasal maddeler için vakumlu odalar (glove box) içerir.
Kimyasal madde araştırma laboratuvarları, farmakoloji, kimya mühendisliği ve patoloji laboratuvarları bu sınıfa örnek verilebilir.
Kimyasal Güvenlik Seviyesi 4;
Yüksek seviyede kimyasal veya fiziksel tehlikelerin bulunduğu laboratuvarlardır.
Bu laboratuvarlar, patlayıcılar veya patlama potansiyeli olan kimyasal maddelerin sıklıkla kullanıldığı laboratuvarlardır.
Kontrolsüz salınımın oluşması veya öngörülebilir kazalar durumunda yaşam ve sağlık açısından ani ve önemli tehlikeli koşulları oluşturma potansiyeline sahip büyük miktarlarda veya yüksek riskli materyallerin kullanıldığı laboratuvarlar bu gruptandır.
Piroforik veya suya reaktif kimyasal maddeler için vakum odalarının kullanımı gerekir. Kullanılan yüksek tehlike potansiyeline sahip materyalin miktarı için üst limit belirleyecek laboratuvar yöneticilerine ihtiyaç vardır.
Örneğin 5 g’dan fazla piroforik madde veya 150 mL’den fazla 2 M t-butil lityum kullanımı yüksek bir miktar olarak düşünülebilir.
Kaynaklar;
1.TC Sağlık Bakanlığı Laboratuvar Güvenliği El Kitabı
2.https://www.ktu.edu.tr/dosyalar/oem_5968a.pdf
3.http://isg.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/sites/160/2020/01/Laboratuvarlarda-%C4%B0SG.pdf
4.http://www.turkbiyokimyadernegi.org.tr/upload/48/Dosyalar/tmp/201837161633.pdf
