Laboratuvar Güvenlik Kabinleri ve Aralarındaki Farklar
Birçok laboratuvar kullanıcıyı çalıştıkları tehlikelerden korumak için güvenlik kabinleri kullanır. Bu kabinler çalışmanızın niteliği, çevre şartları, çalışan sağlığı gibi gereksinimler dikkate alınarak birçok farklı seviyede güvenlik sunar. Genellikle hücre kültürü, doku kültürü, laminer akış, PCR, temiz tezgah veya biyogüvenlik kabini gibi isimlerle belirtilir. Bununla birlikte dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta, bu cihazların hepsinin aynı düzeyde koruma sağlamadığı veya sağlayamadığıdır. Genel olarak ortak özellikleri ise ekipmanın “temiz” bir çalışma alanı için laminer hava akışı sağlamasıdır. Bu ortak özelliğinin dışında kabinlerin tümü ek özellikler gerektirir.
Doğru çalışma kabinini seçmek analiz, çalışan ve çevre güvenliği açısından oldukça önemlidir. Her cihazın güvenlik özelliklerini anlamak ve bunların araştırmanıza uygulanmasını dikkate almak gerekir. Güvenlik kabinleri kriterlerini şu maddeler ile belirleyebilirsiniz;
1- Çalışılacak örneklerin niteliği nedir?
2- Çalışana ve çevreye zararları nelerdir?
3- Çevre ve çalışan faktörlerinden nasıl etkilenir?
Bu üç başlık size doğru kabini seçme noktasında genel bir yol gösterir. Ancak daha detaylı sorular ile güvenlik kabinlerinin nitelikleri belirlenmelidir. Bu başlıklar altında güvenlik kabinlerini kısaca açıklayalım.
Biyolojik Güvenlik Kabinleri (BSC);
Biyolojik Güvenlik Kabini (BSC); potansiyel olarak bulaşıcı maddelerle çalışırken numuneyi, çalışanı ve çevreyi korumayı hedefler. Tüm BSC’ler, emme ve egzoz havasını işlemek için yüksek verimli partikül hava (HEPA) filtreleri kullanır. Bu filtrelenmiş kabinler öncelikle partiküllere veya aerosollere maruz kalmaya karşı korunacak şekilde tasarlanmıştır. Çoğu BSC’deki havanın % 70’i egzoz HEPA filtresi aracılığıyla laboratuvara geri gönderilir. Bu, potansiyel olarak enfeksiyöz aerosollerin ve hayvan kepeklerinin veya yataklarının havasını arındırır, ancak izofluran gibi atık anestezik gazlar dahil kimyasallara veya gazlara maruz kalmayı azaltmaz. BSC’ler çalışmanın niteliğine göre sınıflandırılır. Bu nedenle çalışmanızı ve gereksinimlerinizi doğru tanımlamanız gerekmektedir.
Laminer Akış Kabinleri (Temiz Tezgahlar);
Laminer Akış Kabinleri (LFH) biyolojik bir güvenlik kabini değildir. Bu cihazlar çalışana herhangi bir koruma sağlamaz. Sadece numuneleri korumak için steril bir ortam sağlamak üzere tasarlanmıştır. Potansiyel olarak enfeksiyöz ajanlarla kontamine olmuş hava, çalışana doğru üflenebilir. LFH’ler sadece ortam hazırlama gibi bulaşıcı olmayan malzemelerle çalışmak için kullanılmalıdır. Asla enfeksiyöz olabilecek materyaller, toksinler, uçucu kimyasallar veya hayvan kepeği gibi çalışana aşırı duyarlılığa neden olabilecek malzemelerle kullanılmamalıdır.
Hayvan Nakil İstasyonu;
Hayvan nakil ve kafes değiştirme istasyonları, küçük kemirgen taşıma ve kafes değiştirme için özel olarak değiştirilmiş portatif aşağı doğru süzülmüş laminar akış tezgahlarıdır (Temiz Tezgahlar). Bu istasyonlar, hayvancılık faaliyetlerini gerçekleştirirken toz ve kepekten gelişmiş laboratuvar hayvanı alerjen kontrolü sağlar. Bu birimler bir biyogüvenlik kabini olarak tasarlanmamıştır ve potansiyel olarak bulaşıcı malzemeler, toksinler veya uçucu kimyasallarla çalışmak için kullanılmamalıdır.
Kimyasal Çeker Ocaklar;
Bir çeker ocak, içerisinde üretilen zararlı veya tehlikeli kimyasal dumanları, buharları ve partikül maddeleri yakalamak, ortamdan çekmek ve laboratuvar dışında güvenli bir alana boşaltmak amacıyla havalandırılan kapalı bir çalışma alanıdır. Emme veya egzoz havasında HEPA filtrasyonu gerçekleşmez. Hava laboratuvar dışında çevre güvenliği bakımından uygun bir noktada dışarı atılır. Bu kabinler, sadece ortamda oluşacak toksik maddeleri uzaklaştırdığı için sterilitenin gerekli olmadığı durumlar için idealdir. Çeker ocaklar tehlikeli ilaç veya kimyasal preparat için kullanılmalı ve izofluran gibi atık anestezik gazlarla kullanılmalıdır.
| Laminer akış kabinleri (Laminar Flow Hood -Clean Bench) | Biyolojik Güvenlik Kabinleri
(Biosafety Cabinet) |
Kimyasal Çeker Ocaklar
(Chemical Fume Hood) |
Hayvan Nakil İstasyonları
(Animal Transfer Station) |
| Öncelikle steril bir çalışma ortamı sağlamak için tasarlanmıştır. Çalışana veya çevreye herhangi bir koruma sağlamaz. | Esas olarak biyolojik ajanlardan gelen partiküllere ve aerosollere maruz kalmaya karşı korumak için tasarlanmıştır. Ürün, çalışan ve çevre koruma sağlar. | Laboratuvarda çalışmalar sırasında oluşan zararlı veya tehlikeli kimyasal dumanları, buharları ve partikül maddeleri yakalamak, çekmek ve boşaltmak amacıyla havalandırılmış, kapalı çalışma alanı. | Öncelikle kafes değiştirme veya hayvan transferi dahil olmak üzere hayvancılık operasyonları sırasında hayvan alerjen kontrolü sağlamak için tasarlanmıştır. |
| Yalnızca ortam hazırlığı gibi bulaşıcı olmayan malzemelerle çalışmak için kullanılmalıdır. | Sadece bulaşıcı ajanlarla çalışmak veya hayvan kafesi değiştirme veya boşaltma gibi toplu işlemlerden rahatsız edici toz ve alerjenleri yakalamak için kullanılmalıdır. | Hayvan anestezisi ve / veya ötenazi için kullanılan tehlikeli ilaçların ve uçucu anestezik gazların hazırlanması dahil kimyasal kullanım için en uygun seçimdir. | Sadece biyolojik ajanlarla enfekte edilmemiş veya tehlikeli ilaçlar verilmemiş sağlıklı hayvanlarla hayvancılık operasyonları için kullanılmalıdır. |
| Asla şunlarla kullanmayın:
• Potansiyel bulaşıcı materyaller • Uçucu veya yanıcı kimyasallar • İzofluran dahil atık anestezik gazlar |
Asla şunlarla kullanmayın:
• Uçucu veya yanıcı kimyasallar • İzofluran dahil atık anestezik gazlar |
Ürünün sterilitesinin önemli olduğu yerlerde kullanmayın. | Asla şunlarla kullanmayın:
• Potansiyel olarak bulaşıcı materyaller • Uçucu veya yanıcı kimyasallar • İzofluran dahil atık anestezik gazlar |
Tablo 1 Laboratuvar Kabinleri genel Özellikleri
Çalışmanızın niteliğine uygun kabini seçmek doğru sonuçlar için gerekli ilk basamaktır. Bununla birlikte doğru çalışma yine doğru kabinde doğru şekilde uygulamalar ile garanti edilebilir. Çalışan, çevre ve analiz güvenliği açısından doğru kabini seçmek kadar doğru kalitede ve ergonomide kabinleri de seçmek işletme maliyetleri bakımından önemlidir. Bu noktada kullanıcılar açısından konfor sağlayıcı özellikler, izlenebilirlik kriterleri gibi onlarca parametreyi değerlendirmeli ve laboratuvarınız için en uygun cihazı tespit etmelisiniz.
Orhan ÇAKAN
Kaynaklar;
1- https://ehs.umich.edu/wp-content/uploads/2018/09/EHS-Ventilation-Whats-the-Difference.pdf
