Yanıcı Solventlerin Güvenli Saklanması ve Kullanımı
“Son istatistikler, kimyasal sızıntıları ve yangınların laboratuvarlarda meydana gelen en yaygın kazalardan ikisi olduğunu göstermiştir.”
Çoğu laboratuvarın yanıcı ve tehlikeli kimyasallar kullandığı konusunda çoğumuzun hemfikir olacağına inanıyorum. Son istatistikler, kimyasal sızıntıları ve yangınların laboratuvarlarda meydana gelen en yaygın kazalardan ikisi olduğunu göstermiştir. Ne yazık ki, “küçük” yangınlar bile yalnızca olayın meydana geldiği laboratuvarda değil, bitişik laboratuvarlarda da ciddi hasara ve ciddi aksamalara neden olabilir. Büyük yangınlar yıkıcı olabilir, yangının başladığı laboratuvara ve bazen de tüm binaya Zarar verebilir.
Yanıcı solventler kolayca alev alabilir ve yanabilir. Bu makale sıvıların uygun şekilde işlenmesi ve depolanmasına odaklanacaktır. Çünkü; Prudent Practices’e göre tipik bir araştırma laboratuvarındaki en yaygın yangın tehlikesi yanıcı bir sıvı veya bu sıvının ürettiği buhardır (1).
Onaylı güvenli saklama dolaplarının kullanılması yıkıcı kimyasal yangın riskini azaltır. Onaylı güvenlik dolapları, yangının sıcaklığına rağmen iç sıcaklığın 163 °C’nin (325 °F) altında kaldığı standart 10 dakikalık bir yangın testini geçmelidir. İyi tasarlanmış güvenlik dolapları, uyumsuz kimyasalların düzenlenmesine ve depolanmasına yardımcı olarak istenmeyen temas ve reaksiyon olasılığını büyük ölçüde azaltır.
Temel “yangın üçgeni”, bir yangının meydana gelmesi için aynı anda var olması gereken üç koşulu şart koşar: oksitleyici bir atmosfer, genellikle hava; bir ateşleme kaynağı; ve yanıcılık sınırları dahilinde yanıcı gaz veya buhar konsantrasyonu. Bunlardan herhangi biri çıkarıldığında yangın meydana gelmez. Hava her zaman mevcut olduğundan, yanıcı buhar ve gazların ortadan kaldırılması ve potansiyel tutuşma kaynaklarının kontrol edilmesi, yangın tehlikelerinin önlenmesi açısından çok önemlidir.
Yanıcı ve Parlayıcı Maddelerin Fiziksel Özellikleri;
Yanıcı ve parlayıcı maddeler arasında farklılıklar vardır. Yanıcı sıvılar daha tehlikelidir. Ayrım, parlama noktalarına dayanmaktadır; yanıcı sınıfın parlama noktası 100 °F (37,8 °C)’nin altındadır ve parlayıcı sıvıların parlama noktaları 100 °F ile 200 °F (93 °C) arasındadır. Parlama noktası, bir ateşleme kaynağı uygulandığında tutuşmaya yetecek kadar yanıcı buharın bulunacağı en düşük sıcaklıktır. Yakından ilgili bir terim buhar basıncıdır. Her sıvının, sıvının sıcaklığının bir fonksiyonu olan bir buhar basıncı vardır. Sıcaklık arttıkça buhar basıncı da artar. Buhar basıncı arttıkça havadaki yanıcı sıvı buharın konsantrasyonu artar. Bu nedenle sıcaklık, yanıcı sıvının havadaki buhar konsantrasyonunu belirler ve havadaki yanmayı sürdürmek için gerekli olan spesifik buhar konsantrasyonu, o yanıcı sıvının parlama noktasıdır.
Bir diğer önemli kavram da yanma aralığıdır, yani üst ve alt yanıcılık sınırları arasındaki aralıktır. Yanıcı limitler havadaki hacim yüzdesi olarak ifade edilir. Üst yanıcılık sınırının üzerindeki konsantrasyonlar yanamayacak kadar zengindir (çok fazla buhar), alt yanıcılık sınırının altındaki konsantrasyonlar ise yanmak için çok zayıftır (yeterli buhar yok). En tehlikeli maddeler, parlama noktası en düşük ve alevlenme aralığı en geniş olanlardır.
Ulusal Yangından Korunma Birliği’nin (NFPA’nın) Yanıcı ve Parlayıcı Sıvılar Kodu , NFPA 30, bu malzemelerin tehlikelerine ilişkin mükemmel bir kaynak ve giriş niteliğindedir (2). NFPA 30, yanıcı maddeleri Sınıf I olarak sınıflandırır ve Sınıf IA, IB ve IC’ye ayırır; parlayıcı maddeler ise tümü parlama noktalarına ve kaynama noktalarına dayalı olarak Sınıf II, Sınıf IIIA ve Sınıf IIIB olarak sınıflandırılır. NFPA 30 ayrıca yanıcı ve tutuşabilir malzemelerin yangın tehlikesini parlama noktasına bağlı olarak 0 ila 4 arasında derecelendirir. Bu derecelendirme, bir maddenin potansiyel tehlikesini hızlı bir şekilde değerlendirmenize yardımcı olur. Sıfır en az tehlikelidir ve malzemenin yanmayacağını gösterir. Parlama noktası 200 °F’nin üzerinde olan malzemelere 1 puanı verilir ve malzemenin yanması için önceden ısıtılması gerektiğini belirtirken, parlama noktası 73 °F’ın altında olan yanıcı maddeler 4 olarak derecelendirilir ve son derece yanıcı ve en tehlikelidir.
Yanıcı ve Parlayıcı Maddelerin Depolanması İçin Önemli Kriterler;
İyi bir güvenli saklama dolabı seçiminde tasarım ve yapım kalitesi çok önemlidir. Yangın dayanım dolabı satin alırken kapılarında, yanlarında, üstünde ve altında yalıtım alanı olan çift duvarlı çelik dolaplar aramanızı öneririz. Üstün dayanıklılık için kaynaklı veya perçinli bağlantılara ve yapıların varlığını incelemelisiniz. Aranacak diğer tasarım ayrıntıları arasında, her türlü dökülmeyi kontrol altına almak için altta en az beş 15 cm yükseltilmiş kapı eşiği ve çok noktalı kapı mandalı yer almalıdır.
NFPA 30 havalandırma gerektirmese de çoğu güvenlik kabini bu seçeneği sağlayacaktır. Durumunuz havalandırma gerektirmiyorsa, alev tutucuların yerleşik olduğundan ve havalandırmayı kapatmak için kapaklar veya tapaların sağlandığından emin olun. Dikkate alınması gereken bir diğer zorunlu olmayan seçenek ise topraklamadır. İyi tasarlanmış güvenlik dolaplarının çoğu bir topraklama pabucu içerecektir. Bu, statik kıvılcım deşarjı riskini azaltmak için tavsiye edilir ve toplama veya dağıtma işlemleri için çok önemlidir. Bu nedenle, bir kaptan dışarı pompalamayı veya bir varil hunisine dökmeyi planlıyorsanız kabinin topraklamaya bağlı olduğundan emin olun.
Sismik veya kasırga faaliyetlerine yatkın bir bölgede bulunuyorsanız, isteğe bağlı adaptör braketi kitleri iyi bir seçimdir. Bu, güvenlik kabinini bir duvara veya zemine sabitler ve kimyasalların düşmesi veya devrilmesi nedeniyle dökülmeleri önler.
Depolanan Tehlikeli Maddelerin Miktarları Hakkında Birkaç Not;
Sıkça dile getirilen sorunlardan biri laboratuvarda aşırı yanıcı solvent bulunmasıdır. NFPA 45, Kimyasal Madde Kullanan Laboratuvarlar için Yangından Korunma , laboratuvarlarda depolanan yanıcı ve yanıcı maddelerin maksimum miktarını ele alarak güvenli depolamaya yönelik evrensel yönetmelikler sunar(3). NFPA 45’in 4. Bölümü, laboratuvarlardaki yanıcı ve yanıcı malzeme miktarına dayalı olarak laboratuvarları dört yangın tehlikesi kategorisine ayırır. Bunlar A Sınıfı (yüksek yangın tehlikesi), B Sınıfı (orta), C Sınıfı (düşük) ve D Sınıfıdır (minimum). A Sınıfı laboratuvarlara, 30 metre kare başına 38 L kadar Sınıf I yanıcı sıvıya veya toplam Sınıf I, II ve III yanıcı ve yanıcı sıvının toplamı 76 L kadar izin verilir. Bu miktarlar, güvenlik kutuları veya saklama dolapları kullanılarak iki katına çıkarılarak 20 galon Sınıf I sıvıya ve 150 L Sınıf I, II ve III sıvıya çıkarılabilir.
NFPA 45 ayrıca farklı saklama kabı türleri için maksimum kapasiteleri de önerir. Örneğin, Sınıf IA yanıcı sıvılar için izin verilen en büyük kap, cam için bir pint (500 mL), metal ve onaylı plastik veya polietilen için bir galon (4 L) ve emniyet kutuları için 2,6 galondur (10 L). Yanıcı ve parlayıcı sıvıların laboratuvarlarda veya depolarda depolanması riskli bir iştir. Malzemenin tehlike sınıfına, en büyük kap boyutuna ve toplam miktarlarına dikkat edilmesi bu riski en aza indirecektir.
References:
1. Prudent Practices in the Laboratory: Handling and Disposal of Chemicals. National Research Council. National Academy Press. Washington, D.C. Latest edition.
2. NFPA 30 Flammable and Combustible Liquids Code. 2008 edition. National Fire Protection Association, Quincy, MA. http://www.nfpa.org/aboutthecodes/aboutthecodes.asp?docnum=30&cookie_test=1
3. NFPA 45 Fire Protection for Laboratories Using Chemicals. 2004 edition. National Fire Protection Association, Quincy, MA. http://www.nfpa.org/aboutthecodes/AboutTheCodes.asp?DocNum=45
