Analizin Kalbi: Teraziler
Kilo ile elma tartıyorsanız tekrarlanabilirlik veya hassasiyet kavramları sizin için pek bir şey ifade etmeyebilir. Ancak elmada pestisit analizi yapacaksanız bu kavramlar çok fazla önem kazanır. Analitik laboratuvarlarda sonuçlarınızın güvenilirliği terazi ile başlar. Doğru tartım size doğru sonuçlar sunar…
Teraziler kimya sektörünün olmazsa olmaz cihazları arasındadır. Sektörler arasında ilaçtan kozmetiğe, çevre laboratuvarlarından tekstil laboratuvarlarına kadar birçok endüstriyel alanda rol oynamaktadır. Laboratuvarda kullanılan teraziler yüksek hassasiyet ve yüksek doğruluk derecesine sahip olmalıdır. Aynı zamanda tekrarlanabilir olması doğru bir ölçüm için gereklidir.
Tartım analizin en önemli başlangıç noktasıdır. Terazinin ölçüm sonucu doğrudan analiz sonucunu hesaplamada kullanılır. Bu bakımdan doğru bir tartım ile başlayan analizde doğru sonuca ulaşma oranı çok daha yüksektir.
Terazi Çeşitleri;
Teraziler hassasiyetlerine göre; Mikro teraziler, hassas teraziler, endüstriyel teraziler olarak sınıflandırılabilir.
Mikro teraziler en hassas ölçüm yapan terazilerdir ve 0,0000001g (0,1µg) hassasiyete sahiptir.
Hassas terazi miligram altındaki değerlerde ileri düzeyde sonuçlar sunan bir terazi türüdür. Boyutları küçük olan numunelerin ağırlığını saptamada hızlı ve güvenilirdir. Genel olarak 1mg (0,001) ila 1 gr arası okunabilirlik gösterirler. İleri düzeyde hassas teraziler ise virgülden sonra 4 basamak hassasiyete sahiptirler. Daha düşük gramajlarda çalışırken terazi rüzgar akımlarından ve ortamdaki diğer titreşimlerden çok fazla etkilenir ve doğru değerden sapmalar gösterebilir. Bu nedenle ortam şartlarının etkisini azaltmak ve daha doğru tartım sağlamak için rüzgarlık kullanılması önerilir.
Hassas terazinin bulunduğu ortam çok önemlidir. Sıcaklık dalgalanmaları terazi kalibrasyonuna değiştirdiği için tartımı olumsuz yönde etkileyen parametreler arasında yer alır. Tartım yaptığımız cihaz mutlaka oda sıcaklığında sabit kalmalı aynı zamanda çalışır vaziyette kalabileceği bir yer seçilmelidir.
Terazide oluşabilecek titreşimi azaltmak amacıyla üretilmiş terazi masaları kullanılması önerilir. Titreşim tartım esnasında doğru değeri görmenizi engelleyebilir.
Hassas terazi kapalı ise açtığınızda mutlaka 1-2 saat bekleyip terazinin ortam sıcaklığına uyum sağlaması beklenmeli ve tartım işlemine öyle başlanmalıdır. Bu işlem cihaz her kapanıp açıldığında uygulanmalıdır. Ayrıca her kapatılıp açılmada terazi kalibrasyonu yapılmalıdır. Kalibrasyon işlemleri günlük yapılması önerilir ve mümkünse kalibrasyondan sonra terazi kapatılmamalıdır.
Kalibrasyon Nedir?
Kalibrasyon, belirli koşul altında, doğruluğu bilinen bir ölçüm standardı kullanılarak ölçüm aletinin doğruluğunun ölçülmesi, sapmaların belirlenmesi ve doküman haline getirilmesi için kullanılan ölçümler serisidir.
Terazi kalibrasyon periyodu kullanım sıklığına bağlı olarak belirlenir. Genellikle kalibrasyon periyodu 6 ay ile 1 yıldır. Kalibrasyon doğrulama periyodu ise yine kullanım sıklığına bağlı olarak günlük veya haftalık olarak belirlenir. Kalibrasyon doğrulaması sırasında belirlenen kriterler dışında kalan teraziler kalibrasyon zamanı gelmemiş bile olsa yeniden kalibre edilmelidir. Terazilerin kalibrasyonunda kullanılan kütleler uluslararası standartlara uygun olmalıdır. Kalibrasyon kütleleri ve doğrulama kütleleri belli periyotlarla (3-5 yıl) kalibre ettirilmelidir.Kalibrasyon sadece yetkin kişi tarafından yapılmalıdır.
Ayarlama Nedir?
Tartım cihazında çalışma biçimini değiştirecek müdahalelerin yapılması diyebiliriz. Ayarlama ile kalibrasyon aynı anlama gelmez. Ayarlama veya onarım yapıldıktan sonra mutlaka kalibrasyon yapılmalıdır. Teknik servisin kalibrasyon prosedürü sonrasında mutlaka kullanıcının da kendi standartları ile kalibrasyon yapmasında fayda vardır.
Bilimin ışığı en hassas terazidir, bu ışıkta kalmanız dileğiyle.
Elif FIRINCIOĞLU
Kaynaklar:
